Facebook

Newsletter Tydzień w SEP

nr 291 / 5 - 11.04.2021

Newsletter Stowarzyszenia Elektryków Polskich



MEDALE ZWAR

Zakłady Wytwórcze Aparatury Rozdzielczej (ZWAR) zostały utworzone po II wojnie światowej, ale w celu przedstawienia historii tego przedsiębiorstwa trzeba sięgnąć do osoby Kazimierza Szpotańskiego (1887-1966) i założonej przez niego fabryki produkującej aparaty elektryczne, powszechnie znanej pod nazwą „Fabryka Aparatów Elektrycznych K. Szpotański i Spółka, SA”.


Kazimierz Szpotański urodził się 16 grudnia 1887 roku we Włocławku. Po ukończeniu szkoły średniej w Warszawie studiował w Niemczech w Wyższej Szkole Technicznej w Mittweid (1905-1907) oraz na Politechnice w Berlinie Charlottenburg (1910-1911). W latach 1907-1910 zdobywał praktykę inżynierską w kilku fabrykach AEG w Niemczech. Po uzyskaniu dyplomu w 1911 roku pracował w AEG w Berlinie, później w jej oddziałach w Charkowie i Rydze.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1918 roku wrócił do Warszawy i założył warsztat w dwóch pokojach mieszkania. Mimo, że zatrudnił tylko trzy osoby, nadał mu oficjalną nazwę „Fabryka Aparatów Elektrycznych”. Rozpoczynając od produkcji wyłączników światła, szybko zwiększał asortyment i produkcję. Dlatego już w 1921 roku fabryka została przeniesiona do budynku produkcyjnego na Kamionku na warszawskiej Pradze.

Szybki rozwój Fabryki Aparatów Elektrycznych i konieczność zwiększenia ilości aparatów na napięcie 150 kV zmusiła Szpotańskiego do uruchomienia produkcji w adaptowanych halach w Międzylesiu k. Warszawy w sierpniu 1938 roku, choć uroczystość oficjalnego otwarcia oddziału fabryki odbyła się dopiero w kwietniu 1939 roku (Międzylesie zostało przyłączone do Warszawy w 1951 roku). Przed wybuchem II wojny światowej fabryka (na Kamionku i w Międzylesiu) zatrudniała ponad 1500 pracowników, w tym ok. 120 inżynierów. Był to największy producent aparatów elektrycznych w przedwojennej Polsce [1, 2].

W czasie niemieckiej okupacji Fabryka Aparatów Elektrycznych dalej funkcjonowała, stanowiąc również oparcie dla pracowników, okolicznych mieszkańców i ruchu oporu. Po zakończeniu II wojny światowej fabryka została upaństwowiona, a Kazimierz Szpotański objął funkcję dyrektora. Niestety w 1947 roku został zmuszony do jej opuszczenia [1, 3].

W 1988 roku w Mennicy Państwowej został wybity medal Stowarzyszenia Elektryków Polskich upamiętniający Kazimierza Szpotańskiego. Medal wybito w nakładzie 310 sztuk [4], a w 2004 roku wznowiono w nakładzie 200 sztuk [5]. Na awersie przedstawiono popiersie Kazimierza Szpotańskiego. W otoku napis: KAZIMIERZ SZPOTAŃSKI 1887-1966. Na rewersie na tle kwadratu znajduje się napis: WSPÓŁTWÓRCA / POLSKIEGO / PRZEMYSŁU / ELEKTROTECHNICZNEGO / WSPÓŁZAŁOŻYCIEL / PREZES / CZŁONEK HONOROWY / STOWARZYSZENIA / ELEKTRYKÓW / POLSKICH. Poniżej logo SEP. Projektantem i wykonawcą medalu jest Marek Sarełło. Medal ma średnicę 70 mm i wykonany jest z tombaku patynowanego [2].

 

Medal Kazimierza Szpotańskiego (zbiory autora)

 

Artykuł ukazał się w nr 162 (kwiecień-czerwiec 2021) Gdańskich Zeszytów Numizmatycznych - Kwartalniku Oddziału Gdańskiego Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego

Pełny tekst artykułu TUTAJ

 

Dariusz Świsulski
Członek Zarządu Głównego Stowarzyszenia Elektryków Polskich

Oddział Gdański Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego

Zbigniew Filinger
Oddział Warszawski Stowarzyszenia Elektryków Polskich

 

 

Bibliografia:

[1] Praca zbiorowa, Kazimierz Tadeusz Szpotański (1887-1966). Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Warszawa 2018.

[2] Dariusz Świsulski: Polska elektryka w medalierstwie i filatelistyce. Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Centralny Ośrodek Szkolenia i Wydawnictw. Warszawa 2018.

[3] Jerzy Hickiewicz: Fenomen Szpotańskiego. Zeszyty Naukowe Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej, z. 44, 2015, s. 59-61.

[4] Marek Kamiński: Medale Mennicy Państwowej 1984-1988, Warszawa 1990.

[5] Orest Paszkowycz: Medale Mennicy Państwowej 1946-2010, Łódź 2011.






Newsletter

Zapisz się za darmo i bądź na bieżąco z najnowszymi informacjami

z subskrybcji możesz zrezygnować w dowolnej chwili