Newsletter Tydzień w SEP

Statut Stowarzyszenia Elektryków Polskich przewiduje nadawanie odznak i wyróżnień za szczególne zasługi w działalności dla SEP lub szeroko pojętej elektryki. Mogą być nadawane: godność członka honorowego i godność zasłużonego seniora, odznaki honorowe, medale oraz inne wyróżnienia. Wśród medali poświęconych wybitnym elektrykom, zdecydowaną większość stanowią medale ustanowione przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich.

Medal im. profesora Stanisława Fryzego został ustanowiony uchwałą Zarządu Głównego SEP w dniu 25 listopada 1999 r., w celu upamiętnienia zasług Profesora dla rozwoju polskiej elektryki. Stanisław Fryze urodził się 1 grudnia 1885 r. w Krakowie. Po nauce w szkole powszechnej i Wyższej Szkole Realnej, w 1905 r. ukończył Szkołę Przemysłową. Następnie podjął pracę w zakładach Siemens-Schuckert w oddziałach w Krakowie, Lwowie i Wiedniu. W międzyczasie (lata 1906–1907) odbył służbę wojskową w austriackiej marynarce wojennej. W 1913 r. rozpoczął studia w Szkole Politechnicznej we Lwowie, jednocześnie pracując jako nauczyciel w Lwowskiej Szkole Przemysłowej. Studia przerwał wybuch I wojny światowej i powołanie do służby wojskowej. W czasie urlopu w 1917 r. ożenił się z Anną Krypiakiewicz, zdał zaległe egzaminy i uzyskał dyplom ukończenia Oddziału Elektrotechnicznego Wydziału Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie. W 1923 r. Stanisław Fryze obronił pracę doktorską z elektrotechniki pt. „Nowa teoria ogólnego obwodu elektrycznego”. Był to pierwszy w Polsce doktorat z elektrotechniki. Biorąc pod uwagę doktorat i publikacje, w 1925 r. Senat Politechniki Lwowskiej powołał go jako profesora nadzwyczajnego na kierownika Katedry Elektrotechniki Ogólnej, na miejsce zmarłego prof. Romana Dzieślewskiego. W kolejnych latach S. Fryze obok działalności dydaktycznej prowadził intensywną działalność naukową, skutkującą opracowaniem wielu znaczących publikacji. W 1934 r. został mianowany profesorem zwyczajnym. Po wybuchu II wojny światowej, po wkroczeniu do Lwowa wojsk radzieckich, później niemieckich i ponownie radzieckich, Stanisław Fryze pracował na swojej uczelni. Na początku 1945 r. został aresztowany przez NKWD i na kilka miesięcy wywieziony do obozu pracy w Zagłębiu Donieckim. Po zakończeniu wojny, w 1946 r. jako repatriant przybył do Gliwic, gdzie został profesorem Politechniki Śląskiej i kierownikiem Katedry Podstaw Elektrotechniki. W trudnych, początkowych latach tej uczelni, Stanisław Fryze prowadził wykłady, organizował pracę Katedry i laboratoria elektrotechniczne. W latach 1946–1948 pełnił funkcję dziekana Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej. W 1960 r. prof. Fryze został wysłany na emeryturę. Mimo że zerwał kontakty z Politechniką Śląską, nie zaprzestał pracy naukowej. Zmarł po ciężkiej chorobie w 1964 r. w Gliwicach.

Medal Stanisława Fryzego został wyemitowany przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich w 2001 r. i wybity w Mennicy Państwowej w nakładzie 500 sztuk. Na awersie przedstawiono portret uczonego, w otoku napis: PROFESOR STANISŁAW FRYZE 1885–1964 ·WYBITNY ELEKTROTECHNIK – PEDAGOG. W centralnej części rewersu na fakturowanym tle napis: UCZONY / I WYCHOWAWCA / WIELU POKOLEŃ / INŻYNIERÓW / ELEKTRYKÓW. U góry logo SEP, w dolnej części gałązka laurowa. Projektantem medalu jest Stanisław Słodowy. Medal wykonany został z tombaku patynowanego, jego średnica wynosi 70 mm.

Wyróżnienie może być nadawane pracownikom nauki, nauczycielom akademickim lub szkół średnich za wyróżniającą się działalność naukową i dydaktyczną w dziedzinie szeroko rozumianej elektryki oraz instytucjom, szkołom oraz organizacjom związanym w sposób szczególny z osobą Profesora, a także zasłużonym seniorom SEP, mającym szczególne zasługi we wspieraniu i organizowaniu działalności dydaktycznej.

Źródła:

Biogram został zaczerpnięty z książki „Polska elektryka w medalierstwie i filatelistyce” za zgodą Autora dr. hab. inż. Dariusza Świsulskiego (Wyd. COSiW SEP, Warszawa 2018)